Yeni ‘ahlak ve erdem’ yasaları, ahlaki polisi güçlendirerek cinsiyet ayrımcılığını geri getirme, halkın idamlarını canlandırma ve halka taşlama uygulamasını yeniden başlatma yetkisi veriyor.
Afganistan’da ABD destekli hükümetin Ağustos 2021’de çöküşüne kadar, Taliban’ın iktidara geri döndüklerinde ne istedikleri pek kimse tarafından net bir şekilde bilinmiyordu. Bazı Batılı yetkililer ve gözlemciler, Taliban’ın İslam Emirliği’ni 1990’larda yönetmiş olan rejimden büyük bir değişiklik bekliyordu. Bu sefer, umut ediliyordu ki, Taliban’ın daha sofistike ve pragmatik bir vizyonu, önceki aşırıcı yaklaşımını değiştirmiş olabilirdi. Bazıları, geri kalan dünyanın Afganistan’ın yeni yöneticilerine dikkatli bir iyimserlikle yaklaşma konusunda ahlaki bir sorumluluğu olduğunu savundu. Etkileşim anahtar olmalıydı. Başka bir şey, ülkeyi ve nüfusunu izolasyon ve ekonomik zorluklara mahkum etmeyi riske atıyordu. Diğerleri ikna olmamıştı. Şubat 2020 Doha anlaşmasına yol açan müzakereler sırasında, Taliban’ın yerleşim sonrası Afganistan’ın siyasetine yönelik tutumu belirsiz kaldı. Grup, sonraki Afgan hükümetiyle yapılan iç görüşmeler sırasında da bu belirsiz tavrını sürdürdü. Sonra, Taliban güçlerinin Kabil’i ele geçirmesinden üç gün sonra bir basın toplantısında ortaya çıkan sözcüsü Zabihullah Mujahid, yeni rejimin kadın haklarını “İslam hukukunun normları içinde” saygı göstereceğine dair güvenceler verdi. Taliban’ın dindar rejimi, başlangıçta 1990’larda yaptığı sert yönetimine kıyasla daha uzlaşmacı bir imaj oluşturmaya çalışsa da, zayıf bir meşruiyetten muzdariptir. Ancak rejim, iktidardaki tutunma noktasında daha fazla güven kazandıkça, bazıları için Taliban 2.0 olarak görünen şey eski, sert ve dindar Taliban’a daha fazla benziyor gibi görünmeye başladı. 2021’den bu yana, Afganistan’ın İslam Emirliği lideri Hibatullah Akhundzada, toplumun çoğu alanını etkileyen, birbirini izleyen 50’den fazla kararname yayınlamıştır.
Eski cumhuriyet altında elde edilen pek çok kazanım, ifade özgürlüğü ve basın özgürlüğü gibi, bastırılmıştır. Rejim, beyan edilmiş bir genel afla birçok eski hükümet üyesini kaybetmeye, hapsedilmeye veya öldürmeye zorlamıştır. Eğitim yasağı gibi kadınların hukuki haklarına getirilen kısıtlamalar o kadar ağırlaşmıştır ki, birçok gazeteci, akademisyen ve aktivist, sonuçta ortaya çıkan ezilme durumunu “cinsiyet ayrımcılığı” olarak adlandırmıştır. Birçok kadın öğrenci ülkeyi terk etmek zorunda kalmıştır. En son olarak, bir grup kadın tıp öğrencisi, İngiltere’ye eğitimlerini tamamlamak için burs verildiğinde haberlere konu olmuştur. Rejim, 1990’larda Taliban uygulamalarını hatırlatan, yeniden kamu idamlarını ve kırbaçlamayı canlandırmıştır. Mart 2024’te yayımlanan bir ferman, rejimin ayrıca kamu taşlamalarını da tekrar başlatacağını belirtmiştir. Rejim, şimdi Pekafiye ve Erdem Yayma Bakanlığı (PVPV) tarafından uygulanacak yeni bir dizi “ahlak ve erdem” yasası getirmiştir. Şimdiye kadar, hükümet, genellikle Taliban liderliğinin kararnameleriyle yönetilmektedir. Ancak bunlar, rejimin giderek aşırıcı ve otoriter doğasını göstermesine rağmen, nasıl uygulanacağına dair detaylarla birlikte gelmemiştir. Bu belirsizlik, yerel otoritelere bazen uygun olduğunda kararnameleri yoksayma yetkisi sağlayabilir. Ancak son yasal değişiklik, bu belirsizlikleri ortadan kaldırır, Taliban’ın ahlak polisini yetkilendirir ve Afganistan’da yaşayan herkesi kapsar. Baskı için mavi baskıPlan, başta kadınlar olmak üzere, yeni yasalar kadınlar üzerinde özellikle serttir. Başörtüsü takılmasını zorunlu kılmakta ve bu giysinin kadının yüzünü ve vücudunu tamamen kaplayacak kadar kalın olması ve erkekleri kışkırtmaktan kaçınması gerektiğini belirtmektedir. Kadın sesleri de birer kışkırtma kaynağı olarak değerlendirilir, bu nedenle kadınlar artık aile evi dışında konuşamazlar. Bir kadının evinden dahi duyulabilecek şekilde şarkı söylemesi, hatta bu kendi evinden bile olsa, bir yasa ihlali olarak kabul edilir ve cezalandırılabilir. Bir kadın, kocası veya kan bağı olan bir erkeğe doğrudan bakmayı bile yasaklanmıştır. Uygulama, toplumun herhangi bir yetkin bireyi tarafından gerçekleştirilebilir. İki “güvenilir” bireyin raporu dava açmak için yeterlidir. Bu, kişisel veya siyasi düşmanlıklara dayalı keyfi suçlamalara yol açabileceği için endişe verici bir durumdur.Resmen, uygulamanın Bakanlığın atadığı, ahlak polisi ya da mohtaseb tarafından gerçekleştirileceği belirtilmiştir. Yeni medya yasaları paketinin bir parçası olarak getirilen yeni yasalar, “İslam’a aykırı içerikleri” yasaklar ve ahlak polisine, yayınlanması Şeriat’a aykırı bulunan içerikleri engelleme yetkisi verir. Bu son önlem, Afganistan’da televizyon yayıncılığının geleceğini kuşkuya düşürecektir. Hukuk aynı zamanda halka açık müzik ve “İslam’a aykırı” saç stillerini yasaklar. Erkekler en az bir yumruk boyu kadar sakal bırakmak zorundadır. Gayrimüslim yabancı çalışanları içeren insani yardımlaşmaya devam etmenin önünde bir engel oluşturan endişe verici bir işaret olarak, yasa, “kâfiri dost edinmek, yardım etmek veya taklit etmek” ni yasaklar. İhlaller, mohtaseb tarafından anında para cezalarıyla karşılanacak veya bir iki gün hapis veya tekrar edenler için rejimin mahkemelerinde yargılanacak. Ayrıca ahlak polisi, camiye katılımı zorunlu kılma yetkisine sahiptir; evinde dua etseniz bile emirleri dinleyenlere dava açılacaktır. Haziran ayında Taliban temsilcileri, Zabihullah Mujahid sözcüsünün, Batı tarafından dondurulan fonların serbest bırakılmasını ve rejime uygulanan yaptırımların hafifletilmesini istediği Birleşmiş Milletler tarafından desteklenen görüşmelerde yer aldı. Kadınların muamelesine ilişkin Batı’nın endişelerini “kültürel farklılıklar” olarak nitelendirdi. Ancak bu yeni yasalar, mevcut rejim ile 1990’ların öncesindeki dindar bir paria arasındaki kalan farkları da ortadan kaldırmıştır.
Kambaiz Rafi, Durham Üniversitesi Hükümet ve Uluslararası İlişkiler Okulu’nda öğretim elemanıdır. Bu makale Creative Commons lisansı altında The Conversation’dan yeniden yayımlanmıştır. Orijinal makaleyi okuyun.
News
