Hemen hemen tüm hükümet gelirinin yüzde 30’u şu anda borç servisine gidiyor ve IMF kurtarma planı aşırı iyimser büyüme tahminine dayanarak uzatıldı.
21 Eylül, Sri Lanka için birçok ilkin yaşandığı bir gündü. Milyonlarca insan, son olarak 2022’de kitlesel protestolar sonucu seçilmiş başkan Gotabaya Rajapaksa’yı görevden alan ülkenin son seçilmiş başkanı olarak göreve gelen ilk cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oy kullanmak için sandık başına gitti. Aynı zamanda, hiçbir adayın zafer için gereken% 50’lik marjı sağlayamaması üzerine ikinci turun sayılmasının tarihinde de bir ilk yaşandı. İkinci tercih oylarının sayılması, yıllardır yaşanan en büyük sürprizi ortaya çıkardı. Anura Kumara Dissanayake ile Sri Lankalılar, bağımsızlık ilan ettiği 1948’den bu yana ülkenin siyasetini belirleyen iki büyük partiden birine ait olmayan bir adayı ilk kez seçtiler. Dissanayake, solcu politikalarıyla bilinen Janatha Vimukthi Peramuna (JVP) partisini de içeren Ulusal Halkın Gücü ittifakını (NPP) yönetiyor. Cumhurbaşkanı olarak yemin ettikten hemen sonra Dissanayake, üç bakanlık görevlendirdi. İçlerinde Sri Lanka tarihindeki üçüncü kadın başbakan olarak seçilen akademisyen, feminist ve insan hakları aktivisti Harini Amarasuriya da bulunmaktaydı. Ardından, NPP ittifakının sadece üç sandalyesi bulunan 225 üyeli parlamenteri feshetti ve 14 Kasım’da bir parlamento seçiminin yapılacağını duyurdu. Dissanayake daha önce “halkın istediğiyle uyumlu olmayan bir parlamentoyla devam etmenin bir anlamı olmadığını” belirtmişti. Dissanayake’nin önünde zorlu bir görev var. Sri Lanka, 2022’de yaklaşık 78 milyar dolarlık dış ve iç borçların ödemelerine ara vererek borçlarını ödemez duruma düştü ve ülkenin tarihindeki en kötü ekonomik krizi tetikledi. Çöküş eşiğinde olmasa da ekonomi hala kırılgan bir durumda. Peki Dissanayake, Sri Lanka’nın zor durumdaki ekonomisini nasıl canlandıracak ve belki de daha da önemlisi, bunu başarabilecek mi? Dissanayake’nin karşı karşıya olduğu temel zorluk, aşırı iyimser bir ekonomik büyüme görünümünü sunan bir analize dayalı olan 2.9 milyar dolarlık IMF kurtarma kredisi şartlarını yönetmektir. Bu kredi, kırılgan bir durumda olan ülke için oldukça olumsuz şartlarla 2023 yılında seçilmemiş geçici başkan Ranil Wickremesinghe ve yönetimi tarafından büyük tartışmalara neden olarak müzakere edildi. Bunlar, sıkı tasarruf önlemlerini, temel malların ve hizmetlerin daha yüksek fiyatlarını ve iç borç yapılandırmasını içeriyordu. Bu son önlem, çalışanların emeklilik fonlarının önümüzdeki 16 yıl içinde yarıya düşeceği anlamına geliyor. Borç silme ayrıca Sri Lanka’nın belirli bir mali hedef kümesini karşılamasına bağlıdır. Bunlar, 2032’ye kadar kamu borcunu GSYİH’nin %95’ine düşürmek ve IMF programı tamamlandığında GSYİH’nin %4,5’ini yıllık olarak dış borçlarını ödemek için harcamayı içeriyor. Bu, hükümet gelirinin yüzde 30’unun borç servisine gittiği anlamına gelir – ülkenin kısıtlı kaynakları için önemli bir sızıntı. IMF anlaşması, Sri Lanka’nın alacaklılarının çıkarlarını önceliklendirdi ve bunun yerine yükü çalışan Sri Lankalılara taşıdı. Maliyet tasarrufu ve kemer sıkma önlemlerinden kaynaklanan zorluk, kamu muhalefetinin büyümesine neden oldu. Örneğin Mart ayında, Sri Lanka’daki hastanelerde, okullarda ve demiryollarında binlerce işçi, hükümetin kemer sıkma politikalarını protesto etmek için greve gitti. Bundan sonra ne olacak? Wickremesinghe’nin görevdeki son hareketlerinden biri, uluslararası tahvil sahipleriyle (12.5 milyar dolarlık borçları olan) ülkenin dış borcunun bazılarını yeniden yapılandırmak için bir anlaşma taslağının yapıldığını duyurdu. Anlaşma, ülkenin ekonomik toparlanmasını izleyen yeni tahvillerin çıkarılmasını içeriyordu. Bazı uzmanlar, GSYİH’ye bağlı daha yüksek ödemelere sahip olan ve ülkenin alacaklıları için sadece bir tatlandırıcı olan bu tahvillerin, Sri Lanka’nın on yıl sonunda yeniden borç sorunlarına yol açabileceğinden endişe duymaktadır. Dissanayake, öncelikle bu tahvil sahipleriyle bu anlaşmaya acele etmeden anlaşmayı reddetmelidir. Ancak yeni borçlara başvurmadan büyümeyi nasıl sağlayabilir? Ve önemlisi, bu büyüme nasıl daha adil bir şekilde dağıtılabilir? Cumhurbaşkanlığı kampanyası sırasında NPP, IMF’nin Sri Lanka’nın dış borcunu yeniden yapılandırmada oynayacağı kritik rolü kabul etti. Dissanayake, IMF ile sağlanan mali yardımın parametrelerini yeniden müzakere etmek için yakın işbirliği yapmak zorunda kalacak. Ancak müzakereler uzarsa, fonların bir sonraki kısmını almak için gecikmeler olabilir. Yeni kriterleri göz önünde bulundurmak çok önemlidir. Bu yeni çerçeve, güçlendirilmiş sosyal güvenlik ağlarını ve kamusal hizmetlere daha fazla harcama izni veren ödenekleri içermelidir. Uzun vadede çözümler, ödenmesi gereken bazı borçların affedilmesini ve aynı zamanda ulaşılabilir olan ve gelecekteki iflas riskini azaltan mali hedefleri içermelidir. Sri Lankan halkı, statüko değişikliğini istemektedir. Eğer Sri Lankalılar, Dissanayake ve NPP’yi önümüzdeki genel seçimlerde desteklerse, o zaman IMF dinlemek zorunda kalabilir. Değişimin rüzgarları nihayet esti.
Thiruni Kelegama, Oxford Üniversitesi Küresel ve Bölgesel Çalışmalar Okulu’nda modern Güney Asya çalışmaları öğretim görevlisidir. Kanchana N Ruwanpura, Göteborg Üniversitesi’nde kalkınma coğrafyasında profesördür. Bu makale, The Conversation’dan Creative Commons lisansı altında yeniden yayımlanmıştır. Orijinal makaleyi okuyun.
News
