İsrail’e yönelik 7 Ekim saldırısından bu yana milyonlarca kişi yerinden edildi ve yakın bir gelecekte geniş bir savaşın eşiğinde milyonlar daha olabilir.
Orta Doğu’da çatışma dolu bir yıl, kitlesel yerinden etme çağını başlattı. Hamas’ın 7 Ekim 2023’teki İsrail saldırısının ardından ve sonrasında sürekli İsrail bombardımanının devam etmesiyle birlikte, İsrail operasyonlarını Batı Şeria, Yemen, Suriye ve Lübnan’ı da kapsayacak şekilde genişletti. Çatışmaların durmaksızın devam etmesi ve İran ve İsrail arasında doğrudan bir çatışmanın ihtimalinin yükselmesiyle birlikte, bölge şimdi milyonlarca kişiyi yerinden eden iç ve sınır ötesi yerinden etme yeni bir döneme girdi. Bu durum şimdiden milyonlarca insanı yerinden etti ve göçmenlik uzmanları olarak, bu tür yerinden etmenin sonuçlarının bölgeyi yıllarca etkileyeceğinden ve bölge halkının güvenli ve sağlıklı yaşam sürme yeteneklerini daha da engelleyeceğinden korkuyoruz.
Gazze’de Yerinden Edilen ve Sıkışmış Durumdaki Kişiler
İsrail’in devam eden saldırıları, son bir yıl içinde neredeyse 2 milyon Filistinliyi Gazze’den kaçmaya zorladı, bu da yoğun nüfuslu şeritteki her 10 kişiden 9’unun evini terk etmesine sebep oldu. Gazze’deki yerinden etme ölçeği açısından benzersiz olan şey, neredeyse tüm iç yerinden edilmiş kişilerin sıkışıp kaldığı, İsrail’in sınırlarını kapalı tutması ve bombardımanın devam etmesi nedeniyle bölgeyi terk edememeleridir. Bu durum, açlığın ve hastalığın yayılmasını da içeren insani krizleri arttırmış ve normal yaşamın neredeyse imkansız olduğu sayısız diğer zorlukları beraberinde getirmiştir. Gazze’deki birçok Filistinli için, bir yıldır süren bombardıman, İsrail saldırılarının bölgeden bölgeye kaydığı tekrarlayan yerinden etmeler anlamına gelmiştir, insani yardım alanları daraldıkça.
Ayrıca, uluslararası hukuk uzmanları, sınır kapatmalarıyla ilgili karmaşık tarihsel ve jeopolitik nedenler olmasına rağmen, Mısır ve İsrail’in Gazze’deki Filistinlilere sığındıkları Rafah sınırına geçmelerine izin vermediği için uluslararası mülteci hukukunu ihlal ettiklerini savunuyor. Gazze’deki durum, bölgede daha önceki yerinden etme krizlerinden yapısal olarak farklıdır – çatışma dolu Suriye’de, sınır ötesi yardım operasyonları sürekli olarak çözülme tehlikesi altında olmuştur. Bu durumun nedeni, İsrail’in yardımları bölgeye sınırlaması ve engellemesi, ve insani çalışanların, genellikle durmayan bombalama kampanyaları sırasında yiyecek, barınak ve tıbbi bakımın en temelini sağlamak için mücadele etmesidir. Yasadışı Silahlardan Sorumlu Birleşik Devletler’dir. Gaza’daki bir kalabalık çadır kampına yapılan İsrail hava saldırısının ardından yıkımı inceleyen Filistinlilerin görüntüsü. Fotoğraf: AP / Abdel Kareem Hana / The Conversation
Durumu daha da kötüleştiren şey, geçtiğimiz yılın tecrübesinin, mülteci kamplarının, sivil apartman bloklarının, BM okullarının ve sivillere ve mültecilere hizmet veren hastanelerin güvenli alanlar olmadığını göstermesidir.İsrail, bu tür yerlerdeki saldırılarını sıkça Hamas veya Hizbullah’ın kullandığını iddia ederek haklı çıkarmaktadır, ancak resmi BM uyuşmazlık tahlillerinin birçoğunu reddetmesine rağmen. Geçtiğimiz yıl hedeflenen İsrail saldırılarında en az 220 BM çalışanı öldürüldü – kaydedilen en yüksek sayı. Bu, özellikle yerinden edilmiş bireyler olmak üzere ihtiyaç sahibi topluluklara erişmekte zorlanan insani yardım çalışanlarının karşı karşıya olduğu zorlukları arttırıyor. Amerika Birleşik Devletleri ise hala Birleşmiş Milletler Mülteci Ajansı’na (UNHCR) ve Filistinli mülteciler için UN ajansına (UNRWA) en büyük donör olmaya devam etmekte ve İsrail’e silah sağlama konusunda da ilk sıradaki ülke konumunu korumaktadır.
Lübnan’a kadar, İsrail’in Hizbullah ile gelişen savaşının sonucunda büyük bir yerinden etme yaşanmıştır. Lübnan-İsrail sınırı boyunca Eylül’de çatışmaların tırmanmasından önce, yaklaşık 100.000 Lübnanlı, ülkenin güneyindeki evlerinden İsrail bombardımanı nedeniyle yerlerinden edilmiştir. Aynı zamanda, yaklaşık 63.000 İsrailli, ülkenin kuzeyindeki Hizbullah’ın roket saldırıları nedeniyle iç yerinden edilmiştir. Ancak 2024 yılının sonlarına doğru, İsrail’in Beyrut ve Lübnan genelinde Hizbullah ve Filistin hedeflerine düzenlediği saldırılar yüzlerce sivilin ölümüne neden olmuş ve iç ve sınır ötesi yerinden etmeyi büyük ölçüde artırmıştır. İsrail’in işgali ve bombardımanı sırasında birkaç günde evlerinden kaçan 1 milyondan fazla Lübnanlı bulunmaktadır.
Ek olarak, Lübnan’daki Suriyeli mülteciler ve büyük göçmen işçi nüfusu da yerinden edilmiştir, pek çoğu sokaklarda veya yapılan barınaklarda uyuyarak geçici çadırlarda yaşamakta, Lübnanlıların barınma yeri olarak dönüştürülmüş binalara erişemedikleri için. Ayrıca, ayrı bir açıklama olarak, Lübnanlılar ve Suriyelileri içeren yaklaşık 230.000 kişi Suriye’ye sınır ötesi kaçış yapmıştır. Kuzey İsrail’deki Hizbullah roket saldırıları on binlerce İsrailli’nin tahliye edilmesine neden olmuştur. Fotoğraf: Amir Levy / The Conversation
Son dönemdeki bölgesel çatışmalar, 2011 sonrası Arap ayaklanması yerinden etmeleri ve krizlerini tamamlamış olup, halen Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esed hükümeti altında baskı korkusu yaşayan birçok Suriyeli için evlerine dönüş güvenli bir seçenek değildir. İsrail’in Lübnan’a yönelik devam eden işgali, ülkenin güneyinde, BM tarafından tanınan tampon bölgenin üzerinde bulunan pek çok köy ve kasabayı tahliye etmesi nedeniyle bu eğilimleri daha da artırması muhtemeldir.
Bölgesel Yerinden Etme Katmanları
Orta Doğu, birçok nedenle büyük ölçekli, sınır ötesi yerinden etmeler yaşamıştır. 1948’de İsrail’in kuruluşunu çevreleyen orijinal Filistinli yerinden etmeler ve sonraki çatışmalar, 6 milyon Filistinlinin yaşadığı dünyanın en uzun süreli mülteci durumunu yarattı. Birinci Körfez Savaşı, 1990’lardaki Irak’a uygulanan yaptırımlar ve 2003’teki ABD’nin Irak işgali bölgede milyonlarca mülteciyi ve uzun vadeli siyasi sonuçları yarattı.
Daha yeni olan 2011 Arap ayaklanmaları ve Suriye, Yemen ve Libya’da izleyen savaşlar, Türkiye, Lübnan ve Ürdün’de hala yaşayan yaklaşık 6 milyon Suriyeli ile birlikte milyonlarca mülteci ve iç yerinden edilmiş kişi oluşturdu. Suriyeliler genellikle evlerine dönmediğinden, uluslararası kuruluşlar mültecilere ve ev sahibi topluluklara temel hizmetler sağlamak için yarı kalıcı bir güvenlik ağı haline gelmişlerdir.
Lübnan’daki yeni yerinden etme katmanları – yerli halk, mülteciler ve göçmen işçiler – ve Suriye’ye sınır ötesi hareketler, zaten yetersiz şekilde finanse edilen insani yardım sistemindeki baskıyı daha da artıracaktır. Ayrıca, İsrail-Hizbullah savaşının Lübnan’da, devlet ile kuzeydeki komşusu arasında çıkan büyük ölçekli yerinden etmenin öncesinde yaşanmış olması ilk değildir. Filistin Kurtuluş Örgütü’nü ortadan kaldırmak için, İsrail 1978 ve 1982’de Lübnan’a işgalde bulundu. İsrail’in 1982’deki işgali, 1.500-3.000 Filistinli sivilin – İsrail’in Lübnanlı Hristiyan müttefikleri tarafından gerçekleştirilen – Sabra ve Şatila katliamlarına yol açmıştır. Bu durum, silahlı militanlar ile siviller arasında ayrım yapmayan askeri operasyonların, yerinden edilmiş nüfuslar için yıkıcı sonuçlar doğurabileceğini göstermektedir.
Sivillerin En Fazla Acıyı Çektikleri Yer
1975-1990 yılları boyunca Lübnan’ın iç savaşı sırasında 600.000 ila 900.000 arasında Lübnanlı ülke dışına kaçtı. 20 yıl sonra, İsrail Hizbullah’ı yok etmek amacıyla 2006’da Lübnan’ı yine işgal etti ve yaklaşık 900.000 Lübnanlının güneyde kaçmasına neden oldu – hem içeride hem de Suriye’ye sınır ötesine. 2006’daki Lübnanlıların hızı ve hacmi o zamanlar benzersizdi, ancak 2024 Eylül ve Ekim başlarında zorla yerinden edilen insan sayısı hızla o rekoru aşmıştır.
Sonuç olarak, bölge kitlesel yerinden etmenin sonuçları konusunda bilgilidir. Ancak şu anki çatışmanın bir yılının ardından açık olan şey, Orta Doğu’nun şimdi çap ve tür açısından yeni bir yerinden etme çağında olduğudur. Ve bu yeni yerinden etme çağının etkileriyle sarsılan aile sayısının artmaya devam etmesi beklenmektedir. Bölgedeki gerilimler, İran’dan İsrail’e karşı yeni füze saldırıları ve İsrail’den misilleme tehditleri ile daha da tırmanmıştır. Bölgedeki onlarca yıllık çatışma deneyimi, sivillerin genellikle zorla yerinden edilmeleri, gıda veya tıbbi bakımı alamamaları veya ölümleri gibi savaşın en fazla sivilleri etkilediği gerçeğine işaret etmektedir. Risk altındaki nüfusların geri dönüp yeniden inşa edebilmeleri için mevcut çatışmaların sona erdirilmesi ve bölge genelinde kalıcı bir ateşkese ulaşılması gerekmektedir. Bu özellikle evlerinden tekrar tekrar zorla çıkarılan ancak güvenliğe geçebilecekleri sınırlara sahip olmayan Gazze’de yerinden edilenler ve siyasi bir çözümü hala ulaşılamayanlar için geçerlidir. Nicholas R. Micinski Orta Doğu, Rice Üniversitesi Baker Kamu Politikası Enstitüsü Orta Doğu Bölgesi İçin Yardımcı Profesördür.
Bu makale, Creative Commons lisansı altında The Conversation’dan yeniden yayınlanmıştır. Orijinal makaleye buradan ulaşabilirsiniz.
News
