BM, Gazze’nin konut stoğunu yeniden inşa etmenin 80 yıl alacağını tahmin ediyor, sadece yıkım enkazını temizlemenin ise 14 yıl süreceğini söylüyor.
Filistin ekonomisi tanınmayacak şekilde tahrip edildi. İsrail’in Gazze’deki yoğun askeri operasyonları, enklavın temel altyapısının, özel mülklerin ve tarımsal kaynakların büyük bir kısmını silip süpürerek eşi görülmemiş bir yıkıma yol açtı. Bu arada, işgal altındaki Batı Şeria da ciddi baskı altında. Artan yerleşimci şiddet, arazi gaspları ve genişleyen yerleşim bölgeleri ile birlikte benzer yıkım modelleri, ekonomisini giderek artan kamu borcu, işsizlik ve yoksulluk baskısı altında bıraktı.
Gazze’nin ekonomisi savaştan önce bile düşük sıkışmıştı. İsrail’in 2007’de uyguladığı abluka, mal ve hizmetlerin ithalat ve ihracatını ciddi şekilde kısıtlarken balıkçıların sadece altı milden fazla bir bölgeye girmelerine izin veriyordu, bu da geçim sağlama yeteneklerini felç etti. Abluka, Gazze’nin kişi başına GSYİH’sini (bir ülkenin zenginliğini ölçen bir gösterge) 2006 ile 2022 arasında %27 oranında küçültürken işsizliği %45,3’e yükseltti. Bu durum, nüfusun %80’inin uluslararası yardıma bağımlı hale gelmesine neden oldu.
Ekonomik ablukaya ek olarak, Gazze, 2008-2009, 2012, 2014, 2021 ve 2022’deki İsrail askeri operasyonları nedeniyle büyük fiziksel yıkıma uğradı. Ancak, 16 yıl süren abluka ve askeri saldırıların kümülatif etkileri, mevcut savaşın yol açtığı korkunç yıkımın yanında ihmal edilebilir seviyede.
BM’nin ticaret ve kalkınma kanadı Unctad tarafından yapılan bir rapor, sadece sekiz aylık bir süre zarfında, Ekim 2023 ile Mayıs 2024 arasında, Gazze’nin kişi başına GSYİH’nın yarıdan fazlası azaldığını ortaya koydu. Şu anda ekonomik durumun neredeyse kesinlikle daha kötü olduğu tahmin ediliyor.
Rapora göre, 2024 Eylül ayında yayımlanan rapora göre, Gazze’nin GSYİH’si sadece 2023’ün son çeyreğinde %81 oranında düştü. Rapor, savaşın Gazze’nin ekonomisini “tam bir yıkım” içinde bıraktığını belirterek, 2007-2022 dönemindeki %0,4’lik büyüme trendi geri dönse bile, 2022 seviyelerine geri dönmek için 350 yıl gerekeceğini uyarısında bulundu.
Sadece sağlık ve insani hizmetler gibi sektörler hala işlev görebiliyor. Tarım da dahil olmak üzere tüm diğer endüstriler neredeyse durma noktasına gelmiş durumda. Tarımsal varlıkların %80 ila %96’sının yok olması, yaygın gıda güvensizliğine neden olmuştur.
Gazze’deki yıkımın boyutu modern zamanlarda eşi benzeri görülmemiştir ve dünya gözü önünde gerçekleşmektedir. Sadece Ekim 2023 ile Ocak 2024 arasında, hasarın toplam maliyeti yaklaşık 18,5 milyar ABD dolarına ulaşmıştır – bu, 2022’deki Gazze’nin GSYİH’sinin yedi katına denk gelmektedir.
UNDP’nin yayınladığı ayrı bir rapor ise, sadece İsrail’in 2014 ve 2021’deki askeri operasyonlarının ardından gözlenen yeniden yapılanma hızını tekrarlayacak şekilde, sadece Gazze’nin konut stoğunun yeniden inşa edilmesinin 80 yılı aşabileceğini öngörüyor. Sadece enkazı temizlemek ise 14 yıl sürebilir.
Savaş, neredeyse tüm Gazze nüfusunu yerinden etti ve insanları büyük bir yoksulluğa sürükledi. İşsizlik %80’e fırladı, çoğu hane halkını hiçbir gelir kaynağı bırakmadı. Temel tüketim mallarının fiyatları %250 arttı, bu da Şerit genelinde kıtlığı arttırmaktadır.
Gazze Şeridi, acımasız bombardımanın ardından enkaz içinde. Fotoğraf: Anas-Mohammed / Shutterstock aracılığıyla The Conversation
Ekonomik kriz, Batı Şeria’ya da yayılmış durumda, GSYİH keskin düşüş gösterdi. Askeri kontrol noktaları, Filistin kasaba ve şehirlerine girişlerdeki çimento bloklar ve demir kapılar ile İsrailli yerleşim yerlerindeki Filistinlilere çalışma izni verilmemesi gibi faktörler, savaşın başlangıcından bu yana 300.000’den fazla iş kaybına yol açmıştır.
Unctad raporu, işsizlik oranının Batı Şeria’da çatırdamış savaşın başından beri üçe katlandığını, iş gücü geliri kayıplarının 25,5 milyon doları bulduğunu ortaya koymaktadır. Yoksulluk hızla artmaktadır.
İsrail güçleri, Filistin evlerini ve arazilerini gasp etmeye devam etmiştir. Sadece geçen yıl Batı Şeria’da 24.000 dönüm arazi el konmuş ve 2.000’den fazla Filistinli yerinden edilmiştir.
Bu tahribat, Filistin Yönetimi için topladığı vergi gelirini elde tutma kararı, uluslararası yardımın önemli ölçüde azalması ile daha da kötüleşmiştir. Geçmiş on yılda Filistin’e yapılan yardımlar büyük ölçüde düşmüş, 2008’de 2 milyar dolar seviyesinde olan yardım, 2023’te sadece 358 milyon dolara gerilemiştir.
Filistin Yönetimi, önümüzdeki yıl önceki yıla göre %172 artarak büyük bir bütçe açığı ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu finansal baskı, Filistin hükümetinin, savaş, yerinden edilme ve ciddi yoksullukla mücadele eden bir nüfusun ihtiyaçlarını karşılayma yeteneğini felç etmiştir.
Kurtarma yolunda
Filistin ekonomisinin iyileşme şansı olması için birkaç acil adım atılması gerekmektedir.
İlk olarak, uluslararası yardımlar Gazze’ye kesintisiz akmalı ve insani yardımın – özellikle gıda yardımının – ihtiyaç sahiplerine ulaşması için baskı yapılmalıdır. Gazze’de faaliyet gösteren kuruluşların veri analizi, şu anda İsrail’in Gazzeye yönelik gıda yardımının %83’ünü engellediğini göstermektedir.
İkinci olarak, evlerin, okulların ve altyapının yıkımı durmalıdır. Ancak İsrail, Hamas’ı yok etme amacını sürdürürken (bu hedefin analistler tarafından ulaşılamaz olarak görüldüğü bir hedef olduğu), bu oldukça olası görünmemektedir.
Ve üçüncüsü, Gazze ve Batı Şeria’ya getirilen ekonomik kısıtlamalar kaldırılmalıdır. Sürdürülebilir kalkınma – ve herhangi bir iyileşme olasılığı – Filistin halkına kendi kaderini belirleme ve kaynakları üzerinde egemenlik hakkını vermeden sağlanamaz.
Bu, yeni barış anlaşmalarını gerektirir, ki bu şu anda mümkün görünmemektedir. Ancak bu kritik müdahaleler olmadan Filistin ekonomisi tamamen tahrip olacak ve insani kriz kötüleşecek, bu da Gazze’de yaşayan herhangi birinin yaşam süresi içinde gelecekte bir iyileşmeyi hayal etmeyi neredeyse imkansız hale getirecektir.
Dalia Alazzeh, İskoçya Üniversitesi’nde muhasebe ve finans öğretim görevlisi ve Shahzad Uddin, Essex Üniversitesi’nde muhasebe profesörü olan yazarların yazısı, The Conversation’dan bir Creative Commons lisansı altında yeniden yayınlandı. Orijinal makaleyi okuyun.
News
