Nobel Barış Ödülü sahibi, politik inandırıcılık ve ekonomi uzmanlığını kırılgan ancak hayati bir duruma getiriyor
Geçen hafta Bangladeş Başbakanı Şeyh Hasina, kitlesel bir ayaklanmanın karşısında kaçarken, 170 milyonluk ülkede bir güç boşluğu oluştu.
Hasina ülkeyi terk ettikten sonra ordu devraldı ve Bangladeş’i üç ay içinde özgür ve adil seçimlere yönlendirmek amacıyla geçici bir hükümet kurdu.
Ancak gerçek toplumsal reform umutları arasında insanlar hala tedirgin. Üç aylık süreç, politik olarak hassas olan Bangladeş’i otokrasiye geri kaymaya karşı koyabilen sağlam bir demokrasiye dönüştürebilmek için yeterli mi?
Bangladeş kritik bir dönemde
Son 15 yıldır Bangladeş’te baskıcı, tek parti yönetimi muhalefet partilerini siyasi sistemden dışladı ve vatandaşlara gerçek demokrasiyi sunmadı.
Patlama, haksız bir hükümet iş pozisyonu karşı ulusal ölçekte öğrenci liderliğindeki protestoların Hasina’yı devirmek için meydan okuyucu bir harekete dönüşmesiyle geldi.
84 yaşındaki Nobel ödüllü ve girişimci Muhammed Yunus şimdi geçiş hükümetinin başına getirilerek, kırılgan bir döneme çok ihtiyaç duyulan inandırıcılık ve ekonomik uzmanlık getiriyor.
Geçici hükümet aynı zamanda hak savunucuları, profesörler, avukatlar, eski hükümet yetkilileri ve Bangladeş’in sivil toplumunun önde gelen üyelerini de içeriyor. Umut verici olarak, iki 26 yaşındaki öğrenci lideri – Nahid Islam ve Asif Mahmud da dahil edilmiştir. Bu hamle genç sesleri politik karar alma pozisyonuna yükseltir.
Daha önce kenara itilen partiler, Bangladesh Milliyetçi Partisi (BNP) ve İslamcı Cemaat-e-İslami partisi de oyuna geri dönmekte. Ancak halk, bu eski oyunculara pek istekli değil.
Geçici hükümetin devraldığı ülke ise oldukça kararsız. Yüksek enflasyon baskısı, yaygın yolsuzluk ve demokratik kurumların zayıflatılması Bangladeş’i bir ekonomik karmaşanın içine sokmuş durumda.
Güvenlik açısından, Hasina’nın ayrılması Bangladeş’in Hindu azınlık nüfusuna yönelik saldırıları, ülke çapında yağmalama ve kundaklama saldırılarını tetikledi.
Yunus şimdi bir milletin umutlarının ağırlığını sırtlıyor, parçalanmış bir toplumu birleştirme, ekonomiyi yeniden canlandırma ve hukuk ve nizamı yeniden tesis etme konusunda büyük beklentilerle karşı karşıya.
Geçici hükümet: güçsüz mü yoksa dönüştürücü mü?
Geçici hükümet muhtemelen ülkeyi önemli anayasa reformuna yönlendirmeye çalışacaktır, ya yeni bir anayasa tasarlayarak ya da mevcut olanı değiştirerek.
Ancak geçici bir hükümetin varlığı – anayasayı değiştirme gücünü kullanma konusunda – kendisi başlı başına anayasaya aykırıdır.
2011’de yürürlüğe giren 15. anayasa değişikliğinden sonra, mevcut anayasa geçici hükümetlere izin vermiyor. Bu, geçici hükümetin mevcut krizi ele alma rolünün gerekli olduğu kadar yaygın bir şekilde görüldüğü yasal bir paradoks yaratıyor.
Geçici rejimin karşı karşıya olduğu diğer kritik bir karar da seçimlerin ne zaman yapılacağıdır. Anayasa üç aylık bir süre belirliyor olsa da, geçici hükümet aceleyle seçimlere girerse, protestolara yol açan temel sorunları çözmeye başlaması muhtemel değildir.
Hukuk uzmanları, seçimlerin ertelenmesini ve temel politik reformlara daha fazla zaman verilmesini önermişlerdir. Bu reformların en önemlilerinden biri, seçim kurulunun bağımsızlığının yeniden sağlanmasıdır.
Hasina döneminde parlamento sadece bir damga görevi gördü, sivil hizmet ve yargı derin şekilde politikleştirildi ve medya ile sivil toplum sıkı bir şekilde kontrol edildi. Bazı kurumlar daha açık bir ortamda hızla gelişebilirken, diğerleri yıllarca geçmişin izlerini taşıyacak.
Chittagong Bölge ve Mahkeme Hakimler Mahkemesi’nde 28 yaşındaki avukat Amtul Chowdhury, geçici hükümetin mevcut anayasaya bağlı olmaması gerektiğini söyledi. Ona göre, bu, gereksinim duyan değişime uğramış olan sorunlu bir belge olarak görülmelidir – ki bu görevi yerine getirmek için meclis gücüne sahip değildir.
90 gün içinde seçim çağrılmasına acele etmek yerine, öncelik hukuk ve nizamı yeniden tesis etmek, yargıyı politik önyargılardan kurtarmak ve hukukun üstünlüğünü koruma konusunda olmalıdır. Şu anda, yargı sistemi zehirlenmiş durumda.
Chowdhury’ye göre, yeni, vizyon sahibi siyasi partilere yer açılabilmesi için daha fazla zamanın gerekli olduğunu ifade etti.
Eğer memnun olmadığımız eski siyasi partilerle ilgili seçeneğimiz sadece bu ise, gerçek bir reform olmayacaktır.
Başkent Dhaka’da 31 Temmuz 2024 tarihinde protesto sırasında slogan atan üniversite öğrencileri. Fotoğraf: Rajib Dhar / AP aracılığıyla The Conversation
Geleceğe bakış
Bangladeş daha önce bu tür siyasi çalkantı döngülerini yaşamıştır – otokratlar veya halk ayaklanmalarıyla iktidardan uzaklaştırılan hükümetlerin yerine, sonuçta halk beklentilerini karşılamada başarısız olan rejimlerle değiştirilmesi.
Bu sefer farklı olan şey, öğrenci liderliğindeki hareketin belirli bir siyasi parti bayrağı altında gerçekleştirilmemiş olmasıydı; başarısı tüm insanların tarafsızlık ve katılımına bağlıydı.
Bir öğrenci göstericisi olan başkent Dhaka’dan bana şunları söyledi,
Önceki hükümetler tarafından dayatılan düzensizliklerin ardından ilerici ve adil bir sistem inşa etmek yoğun destek ve işbirliği gerektirir, hem geçici hükümet hem de Bangladeş vatandaşları tarafından. Yıllardır süren toksik süreci unutmamız ve ülkemizin iyileşmesi için sağlıklı ve yapıcı yaşam biçimlerini yeniden öğrenmemiz gerekiyor.
Anayasal demokrasiye geçişin büyük ölçüde ülkenin gençlerinin benimsediği güçlü dayanışma, umut ve sivil bilinç üzerine dayanacağı kesindir.
Ancak bu kuşağın karşı karşıya kaldığı zorluklar büyüktür. Geçici hükümet ve gelecekteki liderlik, toplumdaki artan eşitsizlikle ve gençler için istihdam fırsatlarının eksikliğiyle baş etmelidir.
Nüfusun neredeyse %40’ı 18 yaş altındaysa, bu demografik grubu bir yük değil, bir varlık haline getirmek için acil bir ihtiyaç vardır. Ülkenin gençlerine devam eden yatırım, hükümetin geçmiş otokratik eğilimlerinden uzaklaşması için esastır. Ve hiç şüphe yok ki gençler, fırsat verildiğinde ülkelerine geri vermek isteyeceklerdir.
Amerika Birleşik Devletleri’nde Mississippi Üniversitesi Güney’de eğitim gören, 20 yaşındaki Bangladesli öğrenci olan benim yeğenim Arnaz Tariq şunları söyledi:
Geçici hükümetin 1971’den bu yana gençleri dinlemediğini anlaması gerekir. Fikirlerimizi söylemeye, duyulmaya, değişimin bir parçası olmaya hazırız. Bizim kuşağımız dünyaya bağlı – bir daha iyi bir hükümet hayalinin sadece bir hayal olmadığını biliyoruz.
Küresel standartlara uygun fikirlere sahibiz, ülkemizi gençlerin geleceğini inşa etmek istedikleri yer haline getirebilecek fikirlere sahibiz ve başka yerlerde aramayız. Hayal, Bangladeş’i dönüştürmek, terk etmek değil.
Intifar Chowdhury, Flinders Üniversitesi’nde Hükümet Öğretim Görevlisi
Bu makale, The Conversation’dan Creative Commons lisansı altında yeniden yayımlandı. Orijinal makaleyi okuyun.
News
