İran’ın İsrail’e yönelik füze saldırısı misillemedir ancak yüz kurtarmak ve bir miktar caydırıcılığı geri getirmekle de ilgilidir.
İsrail ve İran savaş halindedir. Gerçekte, iki taraf da yıllardır savaşıyor ancak çatışma genellikle gizli ve el altından yapılan operasyonlarla yaşanmıştır. Her iki tarafın da son zamanlarda yaptığı hareketler bu bir zamanlar “gizli savaş” olarak adlandırılan çatışmanın doğasını değiştirmiştir. Şu anda de-eskalaşyonun yakın olduğu belirsizdir.
2024 yılının 1 Ekim’inde, İran, resmen İsmail Haniyeh ve Hizbullah’ın lideri, Genel Sekreter Hasan Nasrallah’ın İsrail tarafından düzenlenen dual suikastları için cevaben İsrail’e doğrudan bir saldırı başlattı. Bu altı ay içindeki ikinci büyük saldırıydı. Birçok kaynağa göre, Nisan 13’teki önceki İran saldırısı – 300’den fazla balistik ve seyir füzesi ve saldırı insansız hava araçları kullanmıştır – İsrail’e çok az zarar verdi. Muhtemelen bundan dolayı ve muhtemelen ABD’nin de kısmen sınırlama konusunda teşviklerinden dolayı, İsrail’in o dönemdeki hemen askeri yanıtı – İsfahan eyaletindeki tek bir gelişmiş İran hava savunma sistemi karşısında düzenlenen hava saldırısı – biraz ölçülüydü.
Çoğu gözlemci Nisan ayındaki dengeli değişimini, iki tarafın sürekli açık savaşmak yerine çatışmayı azaltmayı tercih edebileceği olası bir gösterge olarak gördü. Ancak o zamandan beri yapılan İsrail askeri operasyonları, eskalasyonu zorunlu kılan İran askeri yanıtlarını tetikledi ve çatışmayı yeniden gölgeden çıkararak açıkça savaşa dönüştürdü.
Bu gelişmelerle, Hamas’ın yetenekleri ve liderliği Gazze Şeridi’nde zayıflatıldığında, İsrail’in askeri liderleri Haziran ayında Hizbullah’a karşı “hazır olduklarını” duyurdu – kuzey İsrail’e karşı sürekli roket saldırıları düzenleyen İran destekli Lübnanlı radikal grup.
İsrail’in Gazze’den Lübnan’a kayması, Hamas’ın siyasi büro başkanı Haniyeh’in 31 Temmuz 2024’te Tahran’da konakladığı sırada suikaste uğramasıyla çakıştı. İddialı İsrail operasyonu, İran’ın egemenliğine yapılan bir hakaret olarak görüldü. Aynı zamanda, İran’ın iç güvenlik ağının zayıflığını ve geçirgenliğini gözler önüne seren bir utanç kaynağıydı.
İran’ın lideri Ayetullah Hamaney’e göre İsrail’e karşı “sert bir yanıt” verecek olsalar da, Eylül ayına gelindiğinde, İran herhangi bir eylemde bulunmamıştı. Tahran’ın hareketsizliği, birçok Orta Doğu analistini sorgulamaya sevk etti ve bu da, İran liderliğinin vekalet güçlerine olan bağlılığı konusunda ne anlama geleceğini ve genişletilmiş olarak, bu, Hamaney’in vekalet güçlerine olan bağlılığı konusunda ne anlama geleceğini sorgulattı.
Kesin olarak Hamas’ın üst düzey siyasi liderinin suikastının ardından İran’ın liderliğinin sükunet seçtiği varsayılıyor, aynı şey Eylül ortasındaki Hizbullah’a karşı İsrail operasyonuna verdiği tepki için söylenemez.
İsrail, Hizbullah’ın komuta kontrolünü sabotaj eden patlayıcı iletişim cihazlarıyla kargaşa ve karmaşa yaratmak için gizli bir operasyonla başladı. İsrail daha sonra Nasrallah da dahil olmak üzere Hizbullah’ın üst liderlerini ortadan kaldıran hava saldırıları düzenledi.
İsrail ordusu ardından ülkenin liderlerinin açıklamasına göre güney Lübnan’a sınırlar boyunca yer alan Hizbullah pozisyonlarını kaldırmak için “sınırlı [kara] operasyon” başlattı.
İran’ın 1 Ekim’deki İsrail karşılığı saldırısı, birçok Orta Doğu uzmanı ve hatta İran askeri liderlerine göre, Hamas ve Hizbullah liderlerine yönelik iki yüksek profilli suikastlar için öncelikle bir misilleme olarak yapıldı. Bu elbette önemli faktörlerdi. Ancak İran’ın savunma stratejisi uzmanı olarak ben, İran’ın liderlerinin İsrail’i yavaşlatmak, yüz kurtarmak ve caydırıcılığı geri kazanmak için İsrail’e saldırmak zorunda hissettiğini iddia ediyorum.
İsrail’in Lübnan’da gerçekleştirdiği başarılarını yavaşlatmak ve potansiyel olarak tersine çevirmek isteyen İran, özellikle İsrail’in güney Lübnan’a kara operasyonlarına başlamasıyla. Tabii ki, İsrail kara birlikleri şimdi belki de dünya üzerindeki en yetenekli gerilla savaş gücüyle baş etmek zorundadır – ki bu güç 2006 İsrail-Hizbullah savaşı sırasında oldukça başarılı performans sergilemiştir. Bununla birlikte, İsrail’in bir taktik sürpriz yapma yeteneği ve devam eden yerel bir savaşın ortasında bile Hizbullah’ın üst liderlerini ortadan kaldırma kabiliyeti – ve çıktığında İsrail’in liderlerinin Hizbullah ile çatışmaya niyeti olduğunu duyurmalarına rağmen – İsrail stratejisinin ve operasyonel planlama ve uygulama yeteneklerinin Hezbollah’ınkinden çok daha üstün olduğunu ortaya koyar. Bu da, İran’ın “Direniş Ekseni” içinde İslam Cumhuriyeti’ni gördüğü İran tarafından büyük bir darbe olarak kabul edilmektedir.
Bu bağlamda, İran’ın 1 Ekim’deki misilleme saldırısı, Hizbullah’a yönelik yeni liderlik ataması, İsrail’e karşı organize olma ve kara işgaline karşı hazırlık yapma fırsatı tanımak için bir girişim olarak görülebilir.
Yüz kurtarma sanatı
Aynı zamanda, İran’ın dış uzantı ağının diğer unsurlarının nasıl görüldüğü konusunda İran’ın yüz kurtarmağa yardımcı olmaktadır. Dış operasyonları koordine etmek için başlıca silahı olan İslam Devrim Muhafızları Kuvvetleri (IDF) tarafından yönetilen İran parası, eğitimi, rehberliği ve ideolojik desteği, 7 Ekim 2023 tarihinde İsrail’e yönelik Hamas saldırısını teşvik etti ve sağladı – hatta, üzerinde iddialar olduğu gibi, İran’ın saldırıdan önceden haberi yoktu. O zamandan beri Hamas savaşçılarına Tahran’dan hemen hiç gerçek zamanlı destek gelmedi. Bu destek eksikliği, Hamas’ın İsrail tarafından başarılı bir şekilde tehdidinin azaltılmasına kesinlikle katkıda bulunmuş olup, üyelerinden birçoğu ya ölmüş ya da saklanıyor ve koherent bir saldırı kampanyası başlatamıyorlar, İsrail’in askeri liderlerinin grubun etkili bir şekilde yenildiğini iddia etmelerine neden oldu.
Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, İran, Filistinlilerin İran’ın düşmanlarıyla savaşmasına ve savaşın insan maliyetlerini absorbe etmesine olanak tanımaktan memnundur, çünkü bu düzenleme öncelikle İslam Cumhuriyeti’ne yarar sağlar. Gazze’deki çatışmalar başladığında, IRGC hiçbir yerde bulunamadı.
İsrail Lübnan’a dikkatini çevirdiğinde ve Hizbullah’a karşı birkaç başlangıç taktik başarısı elde ettiğinde, İran iki ana nedenle geri duramaz. İlk olarak, Gazze’de bir yıldır devam eden çatışmalar, İsrail’in sınırlarındaki tehditleri ortadan kaldırmak için ne gerekiyorsa yapmaya hazır olduğunu gösterdi – İsrail, uluslararası siyasi baskıya direnmeye veya İran’ın sınırları içinde operasyon yapmaya niyetli olduğunu göstermeye istekli. Ve ikinci olarak, İran’ın başka yerlerdeki vekalet grupları, onları destekleyip desteklemeyeceğini veya – iddiaya göre Hamas’la yaptığı gibi – onları terk edip edemeyeceğini görmektedir.
Caydırıcılığı geri almak
Belki de en önemlisi, Tahran’ın nasıl yanıt vereceğine dair hesaplamalarında İran’ın bir caydırıcılığı geri kazanma ihtiyacı. İran’ın dış, yani “öne doğru savunma” ve caydırıcılık stratejilerinin belirleyici özellikleri, bölgesel ağını içeren vekalet militanları ve ileri menzilli silahlar cephaneliğidir – bu silahlar arasında gelişmiş balistik füzeler, seyir füzeleri ve saldırı yetenekli insansız hava araçları bulunmaktadır.
Bu İran savunma stratejileri, düşmanları İran’ın kendi ülkesine saldırmaktan caydırmak için iki şekilde çalışmaktadır: ilki, İsrail’i ve diğer bölgesel ABD müttefiklerini vekalet milisleri veya uzun menzilli silah saldırıları aracılığıyla cezalandırmayla tehdit ederek; ve ikincisi, İran’ın düşmanlarının öfkesini ifade edebileceği başka hedefler sunarak kendini kurtguç hedefler sunarak kendini öne sürecek vekil hedefleri olarak hareket eder. Etkili olarak, İran’ın vekil güçleri, İran’ın düşmanca politikalarının bedelini ödeyen hedef hedefleri olarak hareket eder.
İsrail’in Hamas’ı zayıflatması ve Hizbullah’a yönelik devam eden operasyonları, İran’ın yurt içindeki saldırıları caydırmak için caydırıcılık yeteneğini zayıflatma tehdidinde bulunmaktadır. İslam Cumhuriyeti liderleri için, bu kabul edilemez bir risktir.
Sonraki hamleyi kim yapar?
Bu birlikte zorunlulukların muhtemelen İran’ın liderlerini 1 Ekim’deki İsrail’e karşı ikinci büyük, doğrudan füze saldırısını başlatmaya yönelttiği düşünülmektedir. Füze saldırısının, Tahran’ın amaçlarından herhangi birini gerçekleştirmekte ne kadar etkili olacağı bilinmemektedir.
İslam Cumhuriyeti, balistik füzelerin hedeflerine %90’ının ulaştığını iddia etse de, İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri, saldırıyı “mağlup edildi ve etkisizdi” olarak nitelendiriyor, İsrail toprağında karaya çıktıktan sonra patlayan bazı balistik füzelerin gösterdiği gibi, henüz doğrulanmamış cep telefonu videolarına rağmen.
Ancak neredeyse kesin olan şey, bu çatışmanın son hamle olmayacağıdır. İsrail, sınır güvenliği hedeflerini gerçekleştirinceye kadar Lübnan operasyonunu durdurması muhtemel değildir. Ve İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, İran’ın son misilleme saldırısına karşı misilleme yapacağına dair bir tehdit verdiğinde, IRGC liderleri bu uyarıya kendi tehditleriyle karşılık verdiler – İsrail, 1 Ekim saldırısına askeri yanıt verirse, İran’ın yine “ezici ve yıkıcı saldırılar” ile karşılık vereceğini belirttiler.
Retorik olarak, her iki taraf da geri adım atmıyor gibi görünüyor; askeri olarak bu da doğru olabilir. Savaşın nasıl gelişeceğini belirleyecek olan İsrail’in bir sonraki hamlesinin doğası ve kapsamı olacak – ama şunu unutmayın, bu bir savaş.
News
